พิพิธภัณฑ์เมืองแพร่

คุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ สร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ.2435 ก่อนสมัยเงี้ยวปล้นเมืองแพร่ เป็นสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดแพร่ และยังเคยเป็นที่ประทับแรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ และพระบรมศานุวงศ์ได้เสด็จประทับแรม เมื่อเสด็จมาเยือนเมืองแพร่

คุ้มเจ้าหลวงเป็นสถาปัตยกรรมสมัยรัชกาลที่ 5 ยุคต้น มีรูปทรงเป็นแบบสถาปัตยกรรมไทยผสมยุโรปหรือทรงขนมปังขิง ตัวอาคารก่ออิฐถือปูนสูง 2 ชั้น ไม่มีเสาเข็มแต่ใช้ไม้ซุงท่อนรองรับฐานเสาทั้งหลัง อาคารหลังนี้มีความหรูหรา สง่างามและโอ่โถงมาก ภายใต้ตัวอาคารยกสูงจากพื้นดินประมาณ 2 เมตร มีห้องสำหรับคุมขังข้าทาส บริวาร ซึ่งกระทำความผิด จำนวน 3 ห้อง ส่วนชั้นบนแบ่งเป็นห้องปีกด้านซ้ายและขวา หลังคาเป็นทรงปั้นหยา เดิมมุงด้วยไม้แป้นเกล็ด แต่ปัจจุบันเปลี่ยนเป็นกระเบื้องลอนคู่ ทั้งปั้นลมและชายคารอบตัวอาคารประดับด้วยไม้ฉลุลวดลายอย่างสวยงาม ด้านหน้าของตัวอาคารมีมุขยื่นออกมา และมีบันไดขึ้นลงทางด้านหน้าและด้านหลัง มีหน้าต่างรอบเรือนรวมกัน 72 บาน ซึ่งด้านบนกรอบเช็ดหน้าประดับด้วยลวดลายฉลุไม้